فضایل امام رضا(ع) ازنگاه بزرگان اهل سنت

اثر حاضر، پژوهشی است که تلاش می کند ابعاد مختلف حیات نورانی «امام رضا(ع)» به روایت اهل سنت را در هفت دفتر با رویکردی توصیفی – تحلیلی ترسیم کند.
 
امام رضا(ع) فرزند رسول خدا(ص) و هشتمین پیشوای حق جویان، حقیقتی نورانی است که انوار درخشان شخصیت و دانش او، تنها در مکتب شیعه نبوده، بلکه شعاع نورش سایر فرق و مذاهب اهل سنت را نیز فراگرفته، به گونه ای که آنان را به بیان سخنانی در ستایش و مدح آن حضرت وادار کرده است. با جست وجو و مطالعه و بررسی مهمترین کتاب های اهل سنت، به این مطالب می توان دست یافت. البته در این متون، جایگاه حقیقی عالم آل محمد(ع) تبیین نشده است، ولی هریک با نگاهی خاص و بیانی متفاوت، بر عظمت شخصیت حضرت رضا(ع) اعتراف کرده اند.  در این میان می توان به سخنان، عملکرد و نوع نگاه اهل سنت به ویژه دانشمندان آنان درباره حقیقت نورانی امام رضا(ع) از دوران آن حضرت تا حال حاضر اشاره کرد. از این رو، جمع آوری و طبقه بندی این میراث گران سنگ با وجود برخی کاستی های پیدا و پنهان و غرض ورزی های آگاهانه تدوین گران  آن، ضرورتی شایسته است که مبنای طراحی این اثر شده است.
 
در مقدمه ای که استاد محقق، حاج شیخ نجم الدین طبسی، برای کتاب حاضر نوشته اند؛ آمده است: «این کتاب درباره شخصیتی است که به اعتراف عام و خاص، عالم آل محمد(ص) و پاره تن رسول خدا(ص) است. بزرگواری که زیارت مرقد پاک او ثواب 70 حج و یک شب به سر بردن در مجاورت بارگاه ملکوتی او، برابر با زیارت آسمانیان بوده و زایر روز قیامت در برجسته ترین مقام و در کنار ائمه طاهرین(ع) قرار خواهد داشت. شخصیت والایی که حتی بزرگترین دانشوران اهل سنت از هر فرقه و مذهبی، در برابر مرقد شریف او متواضعاته سر تعظیم فرود آورده و ادای احترام می کردند و زیارت بارگاه وی را سنت و فضیلت می انگاشتند ...
 
بزرگ شخصیتی که نزد شیعه و سنی، برآورده شدن حاجات و توسل به او امری مسلم و جا افتاده و مجرب بوده به گونه ای که محمد بن علی بن سهل از فقیهان بنام شافعی می گوید: "هر مشکلی از امور دینی و دنیوی بر من عارض گشت برای حل آن گرفتاری، به زیارت مرقد مطهر امام رضا(ع) رفتم و در کنار آن بقعه متبرکه دعا کردم و حاجتم برآورده شده و مشکلم برطرف گردید و این موضوع برایم به صورت عادت درآمده و به تجربه نیز ثابت گشته، ازاین رو، در تمامی مشکلات به آن قبر شریف متوسل می شوم"».
 
تاریخ هرگز جمله «ابن حبان بستی شافعی» را از یاد نبرده است که می گوید: «بارها به زیارت قبر امام رضا(ع) مشرف شدم و در زمان اقامتم در طوس هرگاه با مشکلی روبه رو می شدم به زیارت قبر امام رضا(ع) -که درود و سلام خدا بر جدش و او باد- می رفتم و از خدا می خواستم مشکلم را بر طرف سازد و خداوند مشکل مرا حل می کرد و بارها این موضوع را تجربه کردم.»
 
البته این واقعیت ها و اعترافات بزرگان اهل سنت که گاهی 300 یا 400 سال قبل از «ابن تیمیه» یا 800 سال قبل از حزب تفرقه انگیز و فتنه جوی وهابیت بیان  شده، خود گواهی بر بطلان تفکرات وهابیت در زمینه حرمت توسل و تبرک و استغاثه و زیارت به قبور ائمه طاهرین(ع) و صلحا و مومنین به شمار می آید.
 
این کتاب با تحقیق و بررسی وسیع و گسترده و با استفاده از ده ها منبع اصیل اهل سنت و مذاهب گوناگون آن، به بیان مواضع مثبت و نظرهای نسبتا واقع بینانه آنان در برابر امام رضا(ع) پرداخته است.
 
کافی است بدانیم ابوزرعه رازی حنبلی و محمدبن  اسلم طوسی به همراه بیش از بیست هزار تن در نیشابور به اسقبال امام رضا(ع) می آیند و به تعبیر حاکم نیشابوری شافعی؛ «عده ای گریان و جمعی با شیون و زاری و گروهی خود را به خاک می انداختند و عده ای پای استر امام را بوسه می زدند.»
 
درباره شخصیت امام رضا(ع) با این رویکرد و روش، کتاب جامع و مستقلی نگاشته نشده است ولی به صورت غیر مستقل در لابه لای متون، گام هایی در این زمینه از جانب اهل سنت برداشته شده است که عبارت اند از:
 
1- محمدبن طلحه شافعی(652 هجری قمری): مطالب السوول فی مناب آل الرسول(ع)
 
2- ابن صباغ مالکی(855 هجری قمری): الفصول المهمة فی معرفةالائمه(ع)
 
3- عمربن شجاع الدین موصلی شافعی(660 هجری قمری): النعیم المقیم لعترة النباءالعظیم(ع)
 
4- محمد خواجه پارسای بخاری حنفی(822 هجری قمری): فصل الخطاب لوصل الاحباب
 
5- نورالدین عبدالرحمن جامی حنفی(898 هجری قمری): شواهد النبوة
 
6- میرخواند شافعی(903 هجری قمری): تاریخ روضةالصفا
 
7- خنجی اصفهانی حنفی(927 هجری قمری): وسیلةالخادم الی المخدوم در شرح صلوات چهارده معصوم(ع) و مهمان نامه بخارا
 
8- ابن طولون دمشقی حنفی(953 هجری قمری): الائمة الاثناعشر(ع)
 
9- خواند امیر شافعی(942 هجری قمری): تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر
 
10- ابن حجر هیثمی شافعی(974 هجری قمری): الصواعق المحرقة
 
11- قرمانی دمشقی(1019 هجری قمری): اخبارالدول و آثارالاول
 
12-شبراوی شافعی(1172هجری قمری): الاتحاف بحب الاشراف
 
13- قندوزی حنفی(1294 هجری قمری): ینابیع المودة لذوی القربی(ع)
 
14- شبلنجی شافعی(1298 هجری قمری): نورالابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار(ع)
 
15- سید محمدطاهر هاشمی شافعی(1412 هجری قمری): مناقب اهل بیت(ع) از دیدگاه اهل سنت
 
کتاب حاضر با توجه به کارهای انجام شده غیر مستقل و پراکنده درباره امام رضا(ع) از نگاه اهل سنت و با لحاظ فقدان اثری جامع به صورت تک نگاری، با عنوان «امام رضا(ع) به روایت اهل سنت» در هفت دفتر، تهیه و تنظیم شده است.
 
«دفتر اول) زندگانی: نسب و دودمان،  کنیه و القاب، پدر و مادر بزرگوار امام رضا(ع)، تاریخ و محل ولادت، شهادت امام و دیدگاه اهل سنت درباره شهادت امام رضا(ع) و فرزندان آن حضرت.
 
دفتر دوم) شخصیت: این دفتر شامل سخنان معاصران امام رضا(ع) و بزرگان و علمای اهل سنت از قرن دوم هجری تا قرن حاضر درباره ابعاد شخصیتی امام رضا(ع) است.
 
دفتر سوم) روایت: جریان تاریخی ورود امام رضا(ع) به نیشابور و استقبال بی نظیر مردم و علمای اهل سنت از ایشان، مدارک حدیث سلسلة الذهب و دیدگاه اهل سنت در مورد این حدیث، و سایر احادیث سلسلة الذهب از امام رضا(ع) از موضوعات این دفتر است.
 
دفتر چهارم) امامت: کاربرد واژه «امام» در کلمات اهل سنت از قرن هفتم تا حال حاضر و نصوص دال بر امامت امام رضا(ع) در کتب آن ها در این دفتر نقل و بررسی شده است.
 
دفتر پنجم) ولایت عهدی: جریان ولایت عهدی تحمیلی بر امام رضا(ع) از جانب مامون و پاسخ به یک سلسله از پرسش های اساسی درباره ولایت عهدی امام، در دفتر پنجم بررسی شده است. از جمله پرسش ها این است که آیا پیشنهاد ولایت عهدی از جانب مامون بوده است یا از جانب فضل بن سهل؟ اگر از جانب مامون بوده است، آیا مامون در این پیشنهاد صادق بوده است و یا اغراض دیگری را دنبال می کرده است؟ موضع امام رضا(ع) در برابر این پیشنهاد چه بود؟
 
دفتر ششم) کرامت: محتوای این دفتر، دیدگاه علمای اهل سنت درباره کرامات و مناقب امام رضا(ع)، کرامت ها و معجزات امام رضا(ع) قبل از ولادت تا شهادت آن حضرت است.
 
دفتر هفتم) زیارت: این دفتر نیز شامل فضیلت زیارت قبر امام رضا(ع) و تاکید بر آن از زبان پیامبر(ص)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، و امام هادی(ع)، و «مشهد الرضا» و تاریخچه ساخت بارگاه بر قبر امام رضا(ع) و توسلات بزرگان اهل سنت به این بقعه از قرن سوم تا حال حاضر است.»
 
این اثر -که با استفاده از 200 عنوان از منابع اهل سنت سامان یافته است- را می توان گام جدیدی در عرصه شناخت جامع حیات هشتمین وصی پیامبر(ص) دانست.
 
در انتهای این اثر، نمایه ای از آیات ، روایات عربی و فارسی، اشعار عربی و فارسی، اسامی معصومین(ع)، اعلام، اماکن، کتاب ها، فرق و مذاهب و قبایل و کتاب نامه ای شامل؛ اهل سنت، حنبلی، حنفی،  شافعی،  ظاهری، مالکی و امامیه نیز درج شده است.
 

چاپ نخست کتاب «امام رضا(ع) به روایت اهل سنت» در شمارگان 2000 نسخه، 372 صفحه و بهای 50000 ریال راهی بازار نشر شد.